Mariusz Borowiak – Polskie Flotylle Rzeczne 1918-1939. Okręty i statki pod biało-czerwoną banderą

W polskiej literaturze marynistycznej pojawiła się pierwsza próba tak szerokiego opisania i ujęcia rozwoju różnych klas jednostek Flotylli Rzecznych w okresie II RP. Gościem specjalnym wystawy Militaria - wystawa historyczna 2019 będzie Pan Mariusz Borowiak, autor książki „Polskie Flotylle Rzeczne 1918-1939. Okręty i statki pod biało-czerwoną banderą”.

 

Dzieje załóg monitorów rzecznych – największych okrętów bojowych na rozległym obszarze wód śródlądowych na wschodnich terenach II Rzeczypospolitej, oraz statków pancernych, kutrów uzbrojonych, trałowców, kanonierek i innych jednostek pomocniczych w służbie Marynarki Wojennej, to temat, który od wielu lat budzi zainteresowanie kolejnych pokoleń badaczy historii i sympatyków dziejów biało-czerwonej bandery. 

W latach 1918-1939 niewielka Polska Marynarka Wojenna na wodach śródlądowych posiadała kilkadziesiąt różnorodnych okrętów i statków bojowych, specjalnych i pomocniczych, które wykorzystywano do realizacji wszelkich czynności nie tylko na wypadek działań wojennych, ale również (a nawet częściej) w czasie pokoju – do celów szkoleniowych, ćwiczebnych i transportowych. 

Niedługo po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 r. państwo polskie, zniszczone w trakcie I wojny światowej, przystąpiło do tworzenia improwizowanej Marynarki Wojennej – z braku dostępu do morza flota rzeczna powstała niejako w zastępstwie morskiej. Pospiesznie uzbrajano i opancerzono (używano blachy stalowej lub worków z paskiem) w sposób warsztatowy parostatki i motorówki. Były to zarekwirowane, wydzierżawione lub zdobyte na nieprzyjacielu jednostki pływające. Kilka miesięcy później brały czynny udział w walkach na Wiśle, Prypeci i jej dopływach. 

Dopiero po wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r., kiedy była potrzeba utrzymania Marynarki Wojennej również w czasie pokoju, szczególnie na wschodzie (tereny Polesia), drogą kupna za granicą lub w polskich stoczniach rzecznych rozpoczęto budowę różnych klas okrętów i innych typów jednostek śródlądowych, których zadaniem po wejściu do służby pod biało-czerwoną banderą było strzeżenie granicy państwa. Była to bardzo żmudna i ciężka praca organizacyjna. Brakowało specjalistycznego sprzętu, narzędzi i specjalistów przy budowie uzbrojonego taboru rzecznego. Polskie Flotylle Rzeczne II RP – Wiślana i Pińska – potrzebowały głównie małych i średnich oraz lekkich jednostek. Trzeba pamiętać, że przez kilka dekad od zakończenia II wojny światowej – ze względu na ówczesną cenzurę – w polskiej literaturze historycznej panowała cisza na temat losów załóg jednostek bojowych Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej w Pińsku, którym przyszło walczyć na dwóch frontach po 17 września 1939 r.

      Nie ulega wątpliwości, że pod wieloma względami jest to pionierska praca. W polskiej literaturze marynistycznej jest to pierwsza próba tak szerokiego opisania i ujęcia rozwoju różnych klas jednostek Flotylli Rzecznych w okresie II RP. Szczególny walor książki stanowi jej graficzne opracowanie z bardzo bogatym zbiorem fotografii oraz przygotowanych rysunków technicznych i plansz w kolorze.

MARIUSZ BOROWIAK (ur. 1964 w Gnieźnie), pisarz, dziennikarz-publicysta, marynista; autor 80 książek (także w jęz. angielskim) i broszur oraz kilkuset artykułów o tematyce wojennomorskiej w kraju i za granicą, współautor haseł do słowników i encyklopedii. Na podstawie książki „Westerplatte. W obronie prawdy” powstał scenariusz do filmu fabularnego; konsultant scenariusza filmu „Dywizjon 303. Historia prawdziwa”. Jego artykuły prasowe i książki były pretekstem do przygotowania licznych reportaży radiowych i telewizyjnych. Znany z obalania „prawd historycznych” o Polskiej Marynarce Wojennej w latach 1918-1947 i niemieckiej U-Bootwaffe w latach II wojny światowej. Prezes Stowarzyszenia Wyprawy Wrakowe. Uczestnik dwóch międzynarodowych ekspedycji na wrak niszczyciela eskortowego ORP Kujawiak w latach 2015-2016 u wybrzeży La Valletty na Malcie i The Lost Bombers of Brindisi 2018 (ekspedycja w poszukiwaniu wraków polskich i amerykańskich samolotów bombowych).